Ieder kwartaal stelt de Raad van Bestuur een risicorapportage vast, waarin de ontwikkelingen ten aanzien van de grootste risico’s worden gevolgd. Deze rapportage wordt besproken in de Audit-Risk Commissie (ARC) en de Raad van Commissarissen (RvC). Gedurende het jaar kan door verschillende ontwikkelingen de impact van risico’s op CZ groep veranderen. In 2020 voerden de coronagerelateerde risico’s (A t/m D) logischerwijs de boventoon. Desalniettemin zijn er ook andere risico’s onder de aandacht geweest (waarvan de belangrijkste E t/m I). In de impactanalyse (zie het figuur) geven we per risico aan wat de impact is en hoe groot de kans op schade is voor CZ.

A: Impact coronacrisis op het zorgveld (en de toegang tot zorg)

De coronapandemie heeft een grote impact op het zorgveld en de toegang tot zorg. De druk op de ziekenhuizen in 2020 was hoog en houdt ook in het begin van 2021 aan. Deze druk brengt in de pieken van de coronagolven afschaling van de reguliere zorg met zich mee. Hierdoor moeten verzekerden langer dan de Treeknorm wachten op zorg, wat kan leiden tot gezondheidsschade door een te late diagnose of behandeling. Wanneer er lokaal of regionaal verschillen zijn in de mate waarin de reguliere zorg wordt afgeschaald en/of de zorgaandachtsgebieden die afgeschaald worden, ontstaat er landelijk gezien ongelijkheid in de toegankelijkheid tot zorg. Als de pandemie aanhoudt en er in 2021 (en wellicht in 2022) nieuwe besmettingsgolven volgen, moet de inrichting van de zorg aangepast worden om deze risico's te voorkomen en iedereen de zorg te bieden die nodig is. Hierbij is aandacht nodig voor de noodzakelijke fysieke scheiding van coronazorg en niet-coronazorg. Een passende herinrichting zal van invloed zijn op alle betrokkenen in het zorgveld, zo ook op het beleid van CZ groep, met name met betrekking tot onze zorgplicht voor verzekerden.

Mitigerende maatregelen

Op meerdere terreinen zijn wij aangesloten op de ontwikkelingen in het zorgveld. Zo maken wij onderdeel uit van verschillende Regionaal Overleggen Acute Zorg (ROAZ-en) en werken we actief samen met zorgverleners om de impact van de coronazorg op de reguliere zorg zoveel mogelijk te beperken. Hierbij begeleiden we verzekerden met een zorgbehoefte naar beschikbare zorg. We werken nauw samen met andere zorgverzekeraars en -aanbieders om hier continu actuele informatie over te hebben en ontwikkelden in 2020 voor dit doel gezamenlijk de Monitor Zorgbemiddeling. Verder vindt landelijk overleg plaats met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) om te komen tot beperking van de impact van het virus op de zorg op de langere termijn. De inmiddels beschikbare vaccins leveren hier naar verwachting een positieve bijdrage aan. Desondanks gaan we ervan uit dat een passende herinrichting van de zorg nodig is, ook met het oog op de zich ontwikkelende virusmutaties.

B: Financiële impact coronacrisis

Zoals omschreven bij de toelichting op de COVID-19 regelingen voor Continuïteitsbijdragen en Meerkosten, de Catastroferegeling en de Solidariteitsregeling Zorgverzekeraars, brengt de coronapandemie onzekerheden met zich mee over de het financieel resultaat van het verslagjaar. Dit hangt samen met o.m. de hardheidsclausules in de regelingen Continuïteitsbijdragen, de mate waarin de drempel van de Catastroferegeling wordt geraakt door verschillende zorgverzekeraarsentiteiten (plus het feit dat deze over twee kalenderjaren (2020 en 2021) wordt berekend) en de toepassing van de Solidariteitsregeling Zorgverzekeraars, inclusief de hiervoor nog deels te verkrijgen goedkeuring van de Autoriteit Consument & Markt. Daarnaast heeft de pandemie ook impact op de betrouwbaarheid van de zorgkosteninschattingen, zowel in retrospectief (wat is de impact van de pandemie op de kosten van 2020) als prospectief (hoe ontwikkelt de pandemie en de bestrijding daarvan zich in 2021 en verder). De geschetste onzekerheden brengen risico’s met zich mee t.a.v. het resultaat van de zorgverzekeraars zelf (dat hoger of lager kan uitvallen dan wat begroot is), de premiestelling van 2021 (die gebaseerd is op zorgkosteninschattingen, de aannames t.a.v. de eigen solvabiliteit en de financiële ontwikkelingen bij concurrenten) en daarmee op de concurrentiepositie van iedere zorgverzekeraar afzonderlijk.

Mitigerende maatregelen

Tegenover de geschetste onzekerheden t.a.v. het financieel resultaat 2020 staan de beoogde mitigerende effecten van de Catastroferegeling uit de Zorgverzekeringswet (compensatie van de coronakosten voor zorgverzekeraars indien deze boven een vastgestelde drempel uitkomen) en de Solidariteitsregeling (evenredige verdeling van de coronagerelateerde kosten en ontvangen compensatie tussen de zorgverzekeraars, plus de vergoeding van 85 procent van het verschil tussen het landelijk afgegeven zorgkostenbudget en de werkelijk gemaakte zorgkosten door het Zorgverzekeringsfonds). In ons jaarlijkse Own Risk & Solvency Assessment (ORSA) constateren we dat deze regelingen voor CZ groep inderdaad een mitigerend effect hebben op de potentiële financiële impact van de coronacrisis.

C: Operationele impact coronacrisis

Bij de uitvoering van de – veelal complexe - COVID-19 regelingen (de regelingen voor Continuïteitsbijdragen en Meerkosten, de Catastroferegeling en de Solidariteitsregeling) komen diverse operationele risico’s kijken en is CZ groep als zorgverzekeraar afhankelijk van verschillende externe partijen, onder wie zorgaanbieders en andere zorgverzekeraars. Op alle fronten is vergaande samenwerking en transparantie van deze betrokken partijen nodig om uitvoeringsproblemen te voorkomen en daarmee de financiële risico’s en het eventuele reputatierisico te mitigeren. Echter, omdat iedere zorgverzekeraar andere declaratiesystemen gebruikt en de uitvoering complex is, blijft er een uitvoeringsrisico bestaan.

Mitigerende maatregelen

Om de COVID-19-regelingen juist op te zetten en uit te voeren zijn intern goed opgeleide medewerkers met ervaring en affiniteit met financiële processen ingezet en zijn meerdere CZ-medewerkers (tot aan het bestuur en directieteam aan toe) extern direct betrokken bij de landelijke invulling van de regelingen. Op de opzet en op alle onderdelen van de uitvoering van elke regeling voor Continuïteitsbijdragen en Meerkosten voor zorgaanbieders zijn risk assessments uitgevoerd, evenals op de samenstelling van de Solidariteitsregeling. De in de risk assessments geïnventariseerde risico’s zijn gerapporteerd en blijven in de tijd gemonitord.

D: Verhoogde volatiliteit op aandelenmarkt

De coronapandemie had in 2020 een grote impact op de internationale financiële markten. Na een flinke dip in maart hebben de aandelenmarkten zich weten te herstellen, onder meer onder aanvoering van techbedrijven en door stimulering door centrale banken en overheden. Ook speelden de vooruitzichten van de ontwikkeling van een geschikt vaccin een belangrijke rol in het herstel. Gedurende het jaar bleken schommelingen in het marktrisico en beleggingsresultaten sterk afhankelijk te zijn van de ontwikkeling van de pandemie, de ontwikkeling van vaccins en de daadwerkelijke economische impact als gevolg van de coronacrisis. Door deze grote schommelingen is het gedurende 2020 onzeker geweest of CZ groep eind 2020 beleggingsverliezen zou moeten noteren.

Mitigerende maatregelen

Naar aanleiding van de economische onzekerheden door de coronapandemie is medio 2020 een Asset-Liability Management (ALM) studie uitgevoerd. Hier kwam uit naar voren dat het risicoprofiel van de beleggingsportefeuille nog steeds paste binnen de door de Raad van Bestuur geaccepteerde risicohouding. Vanaf het voorjaar 2020 trokken de markten fors aan, waardoor de tijdelijke verliezen na het uitbreken van de coronacrisis in korte tijd werden ingelopen. Het jaar is uiteindelijk met een positief beleggingsresultaat afgesloten.

E: Toename ongecontracteerde zorg

In de afgelopen jaren nemen de kosten van ongecontracteerde zorg toe. Enerzijds hangt dit samen met de keuze van zorgverzekeraars om geen contracten af te sluiten met zorgaanbieders waarvan de kwaliteit onvoldoende is. Anderzijds zien we dat een toenemende groep zorgaanbieders een contract met een zorgverzekeraar niet meer noodzakelijk en/of wenselijk vindt. Dit constateren we met name in gespecialiseerde GGZ (inclusief verslavingszorg), wijkverpleging en gespecialiseerde revalidatiezorg en tegenwoordig ook in fysiotherapie. Deze ontwikkeling treft alle zorgverzekeraars en is een bedreiging voor het stelsel zoals we dat nu kennen. De rol van zorgverzekeraars als bewaker van zorgkosten en kwaliteit komt in het geding wanneer zorgaanbieders geen contracten meer willen sluiten en zorgverzekeraars tegelijkertijd geen wettelijke basis hebben om niet-gecontracteerde zorg niet of minder te vergoeden. Naast het negatieve effect van deze ontwikkeling op de kracht van ons inkoopinstrument, kan het ook negatieve effecten hebben op zowel de zorgkosten als de kwaliteit van zorg en zien we dat het fraude in de hand werkt.

Mitigerende maatregelen

CZ groep zet in op het contracteren van zoveel mogelijk partijen in de sectoren GGZ en verpleging en verzorging en slaagt daar nog steeds goed in (de omvang van de gecontracteerde zorg is substantieel). In de huidige coronapandemie zien we dat het treffen van regelingen voor continuïteitsbijdragen ook de contractering vlot trekt. Hiernaast hebben we in de afgelopen jaren aanvullende maatregelen getroffen om ongecontracteerde zorg tegen te gaan, zoals het cessieverbod en de introductie van machtigingen. Richting politiek blijven we aandacht vragen voor het mede oplossen van de trend van ongecontacteerde zorgkosten waar minder inzicht en regie op de kwaliteit en kosten van de geleverde zorg mee samenhangt.

F: Krapte op de zorgarbeidsmarkt

In Nederland stijgt de zorgvraag en loopt het personeelstekort in de zorg op. Steeds meer vacatures zijn moeilijk in te vullen. Dit levert risico's op voor de toegang en kwaliteit van zorg en de kosten van zorg (door de schaarste van het aanbod en stijgende lonen). In onze kernregio's zien we met name een tekort aan wijkverpleegkundigen, gespecialiseerd verpleegkundigen in de acute zorg, gekwalificeerde zorgverleners in de GGZ en huisartsen in Zeeland. De coronacrisis zorgt voor een enorme belasting van zorgmedewerkers en komt de aantrekkelijkheid van de zorg als werkgever niet ten goede. Mogelijk zet dit op langere termijn extra druk op het arbeidsaanbod.

Mitigerende maatregelen

De overheid heeft een aantal acties op korte en lange termijn benoemd teneinde de personeelskrapte op te vangen. Zo wordt er gewerkt aan meer opgeleid personeel, het beter matchen van personeel en het creëren van een beter imago van de zorg om op die manier meer mensen naar de sector te trekken. CZ groep maakt zich hard voor structurele oplossingen voor het personeelstekort door in te zetten op onder meer de juiste zorg op de juiste plek, toepassing van goede technologie (bijvoorbeeld in de GGZ), verlaging van administratieve lasten en doelmatige inzet van zorg. We vragen daarnaast in de zorg aandacht voor het werkplezier van de professional en het terugdringen van uitstroom. In de regio Zeeland ontwikkelden we het programma ‘Toekomstbestendige Huisartsen Zeeland’ waarin we de afgelopen jaren in gezamenlijkheid met huisartsen oplossingen implementeerden. Bijvoorbeeld het vergroten van de huisartsenpraktijk door inzet van digitale huisartsenzorg en optimale taakdelegatie.

G: Toekomst zakelijke markt

Door de verlaging van de collectiviteitskorting per 1 januari 2020 van tien procent naar vijf procent is de zakelijke zorgverzekeringenmarkt onder druk komen te staan. Dat zal naar verwachting in 2023 – wanneer de korting er helemaal af gaat – sterker worden. CZ groep heeft in de zakelijke markt een zeer stabiele en grote portefeuille. De potentiële inkrimping van deze markt brengt aandachtspunten met zich mee.

Mitigerende maatregelen

CZ groep continueert het leveren van aantoonbaar toegevoegde waarde voor werkgevers en werknemers op het gebied van gezondheidsmanagement en ontwikkelt nieuwe proposities voor de deelnemers van collectiviteiten ten behoeve van het behouden van de zakelijke markt.

H: Toename cybercriminaliteit

In 2020 is een aantal grote beveiligingslekken bij zowel nationale als internationale financiële instellingen in het nieuws gekomen. Mogelijk gemaakt door de toenemende digitalisering van processen, nam cybercriminaliteit een vlucht. Hierbij blijkt de werkwijze van criminelen steeds geavanceerder en de organisatie professioneler. Deze ontwikkeling brengt voor CZ groep operationele en strategische risico’s met zich die vragen om een hoge alertheid van al onze medewerkers (‘security awareness’) en een continue doorontwikkeling van onze informatiebeveiliging.

Mitigerende maatregelen

CZ groep treft op tal van gebieden zowel harde als zachte maatregelen om de kans op schade als gevolg van cybercriminaliteit te beperken. Beveiligingstesten laten zien dat de technische beveiliging op orde is maar niettemin zien we continu doorwerken aan verbeteringen als een vereiste. Onze medewerkers houden we vanuit ons permanente ‘security awareness’-programma doorlopend bewust van de invloed van menselijk handelen op informatiebeveiliging en hun mogelijkheden om de kans op schade te beperken.

I: Beweging naar centraal gestuurde zorg (stelselwijziging)

We zien dat in Nederland de afgelopen jaren anders wordt gedacht over ‘marktwerking’. Dit beperkt zich niet tot de zorg maar is een brede maatschappelijke ontwikkeling. Veel politieke partijen plaatsen kanttekeningen bij de wijze waarop in Nederland de zorg is georganiseerd, ook al gaat het hier om gereguleerde marktwerking. In 2020 gaf de coronacrisis (in eerste instantie) meer voeding aan de roep om minder marktwerking, meer samenwerking en meer centrale regie vanuit de overheid op regio’s. De huidige (demissionair) minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Hugo de Jonge, lijkt deze beweging te ondersteunen en heeft aangekondigd samen met het kabinet en de Tweede Kamer plannen nader uit te werken en deze voor de zomer van 2021 gereed hebben. De val van het kabinet (januari 2021) heeft wellicht invloed op deze planning. Tegelijkertijd zijn de verkiezingen in maart 2021 van groot belang voor het verdere inhoudelijke verloop van de discussie. Als de hang naar centraal gestuurde zorg ongewijzigd aanhoudt, kan dit gevolgen hebben voor de inrichting van het zorgstelsel en de rol van zorgverzekeraars hierin.

Mitigerende maatregelen

CZ groep onderschrijft de visie van de minister dat zorgproblematiek het beste regionaal kan worden aangepakt. Wij werken sinds enkele jaren met Regiobeelden waarin de knelpunten in de zorg per regio in kaart worden gebracht om de gesignaleerde problemen – in samenwerking met de domeinen van zorg en welzijn – zo gericht mogelijk op te lossen. De inrichting van het zorgstelsel en de rol van marktwerking hierin is echter een ander vraagstuk. In samenwerking met andere zorgverzekeraars (Zorgverzekeraars Nederland) hebben wij een gezamenlijke visie op een toekomstbestendige zorgstelsel vastgesteld en met de bewindslieden van het ministerie gedeeld. Wij gaan als branche het gesprek aan met politieke partijen en zullen ook daar onze visie op een goede organisatie en aansturing van zorg verder toelichten.